Pod kierownictwem hm. Kai Drąg zespół współpracowników i wolontariuszy Muzeum zinwentaryzował dwa kolejne zbiory zawierające łącznie 929 jednostek archiwalnych (26 m.b akt). Stworzone w kolejnej edycji projektu inwentarze elektroniczne umożliwiły przygotowanie II tomu przewodnika po zbiorach archiwalnych Muzeum Harcerstwa: "Przewodnik po zbiorze akt 1939 - 1945 i zbiorze spuścizn z zasobu Archiwum Muzeum Harcerstwa".
Prace, trwające osiem miesięcy rozpoczęto, podobnie, jak w 2016 r., od zewidencjonowania jednostek archiwalnych i opracowania dla każdej z nich rekordu elektronicznego w systemie muzealnym MONA. Na podstawie słów kluczy, przypisanych do każdego z rekordów, przygotowano "Przewodnik" zawierający m.in.: charakterystykę obu zbiorów oraz opis poszczególnych, wyodrębnionych tematycznie zagadnień. Podobnie jak w tomie pierwszym, w opisie jednostek uwzględniono ich: sygnaturę, tytuł oraz datację. Inwentarze w wersji elektronicznej [format PDF] udostępnione na stronie internetowej Muzeum Harcerstwa w zakładce "Zbiory -> Archiwalia", poszerzono o opis treści każdej z jednostek archiwalnych.
Równolegle z opracowaniem i inwentaryzacją zbiorów została przeprowadzona ekspertyza konserwatorska, a objęte projektem archiwalia odpowiednio zabezpieczono nowymi opakowaniami bezkwasowymi.
Co znajduje się w opracowanych zbiorach?
"Zbiór akt 1939 - 1945" zawiera materiały pochodzące z darowizn i kolekcji przekazywanych przez jednostki harcerskie, instruktorów lub osoby prywatne oraz opracowania i materiały zebrane przez Główną Kwaterę ZHP i Muzeum Harcerstwa. W jego skład wchodzą: prasa harcerska z czasów okupacji, wspomnienia, pamiętniki, relacje, (m.in. z Akcji pod Arsenałem, "Kotwica" "N"- notatki z tajnych kompletów, Akcji "M"); meldunki, raporty z wykonanych zadań, instrukcje, materiały z archiwum Baonu "Zośka"; korespondencje, grypsy; wspomnienia i relacje harcerek i harcerzy działającego poza granicami kraju (Węgry, Francja, Wschód); wspomnienia i relacje z Powstania Warszawskiego (m. in. kwestie dotyczące Zawiszaków i Hufców Polskich); materiały dotyczące "Szarych Szeregów" (rozkazy Naczelnika Szarych Szeregów; struktura organizacyjna, formy pracy, zadania, program wychowawczy, regulaminy stopni, sprawozdania, zestawienia statystyczne, materiały z odpraw "Pasieki", życiorysy, listy strat, relacje, raporty chorągwi i hufców, instrukcje, biuletyny, materiały szkoleniowe Szkoły Podchorążych Rezerwy Piechoty "Agricola", w tym rozkazy, protokoły z egzaminów, korespondencja, dyplomy, artykuły. Zbiór zawiera również materiały dot. Pogotowia Harcerek i Pogotowia Harcerzy, harcerstwa na Bliskim i Środkowym Wschodzie, materiały dotyczące tajnej konspiracyjnej drużyny harcerek ?Mury? działającej w niemieckim obozie koncentracyjnym w Ravensbrück i jej powojennej działalności.
W zbiorze tym znajdują się także: słynny pamiętnik Tadeusza Zawadzkiego "Zośki" z relacją z Akcji pod Arsenałem, jego korespondencja ze Stanisławem Broniewskim "Orszą" z tego okresu oraz wspomnienia dh. hm. Józefy Kantor drużynowej "Murów" pt. "Szary człowiek w pasiaku", spisane w 1946 r. po jej powrocie z obozu koncentracyjnego w Ravensbrück.
Zbiór spuścizn z zasobów Archiwum Muzeum Harcerstwa.
Dzięki realizacji tego zadania po raz pierwszy udostępnione zostają informacje o zawartości archiwów osobistych twórców harcerstwa Olgi i Andrzeja Małkowskich, Aleksandra Kamińskiego - twórcy ruchu zuchowego, komendanta szkół instruktorskich w Nierodzimiu i Górkach Wielkich, żołnierza AK, autora "Kamieni na szaniec", Michała Grażyńskiego - przewodniczącego ZHP w latach 1931 - 1939, w latach 1934 - 1936 przewodniczącego Biura Skautów Słowiańskich, działacza emigracyjnego harcerstwa (dar Haliny Martinowej z Londynu), Anny i Tadeusza Zawadzkich, Stefana Mirowskiego - komendanta Zawiszaków Szarych Szeregów, przewodniczącego ZHP w latach 1990 - 1996, Marii Łyczko ps. "Szara"- sierż. podchorąży AK, twórczyni "Nieprzetartego Szlaku", prof. dr hab. Marii Hrabowskiej, przewodniczącej ZHP w latach 1996 2001, Józefa Grzesiaka "Czarnego"- legionisty, żołnierza AK, drużynowego "Czarnej 13" i wielu innych znakomitych harcerzy i instruktorów.
Mamy nadzieję, że kolejny tom "Przewodnika" będzie pomocnym narzędziem pozwalającym na sprawne prowadzenie poszukiwań materiałów źródłowych do badań nad dziejami ruchu harcerskiego i upowszechniania wiedzy dotyczącej jego osiągnięć. Liczymy na to, że wpłynie on również na integrację środowisk harcerskich i umacnianie więzi ze środowiskiem lokalnym poprzez przypominanie wspólnej historii.
Zapraszamy do korzystania ze zbiorów Muzeum Harcerstwa w Warszawie w codziennej pracy drużyn oraz na potrzeby prac naukowych i opracowań historii harcerstwa.
Przypominamy także, ze Archiwum Muzeum Harcerstwa gromadzi dokumenty wytworzone przez harcerskie władze, członków organizacji harcerskich i skautowych działających w kraju i poza jego granicami od początków istnienia ruchu do współczesności.
Pragniemy podziękować wszystkim instruktorkom i instruktorom harcerskim, których troska o zachowanie przeszłości i dorobku harcerskich pokoleń sprawiła, że dokumenty te udało się zachować i przekazać do zbiorów Muzeum Harcerstwa. Szczególnie gorąco dziękujemy Naczelnej Dyrekcji Archiwów Państwowych za stworzenie warunków do lepszego ich zabezpieczenia, opracowania i udostępnienia szerokiemu gronu odbiorców.
oprac. hm. Ewa Jóźwiak instruktorka Muzeum Harcerstwa
"Zadanie zostało sfinansowane w 83,08% ze środków publicznych w formie dofinansowania w ramach otwartego konkursu ofert na realizację zadania publicznego Wspieranie działań archiwalnych 2017, organizowanego przez Naczelnego Dyrektora Archiwów Państwowych."