Krystyna Teresa Niżyńska ps. „Zula”, „Krysia Zakurzona”, urodziła się 9 czerwca 1928 roku, we Lwowie, w rodzinie Leopolda Juliana Niżyńskiego i Heleny Agnieszki z Donhofferów. Przed wojną była uczennicą Szkoły Ćwiczeń przy Państwowym Liceum Pedagogicznym im. Elizy Orzeszkowej w Grodnie.

Podczas okupacji znalazła się w Warszawie, była uczennicą SP nr 68 i tajnych kompletów gimnazjalnych, prowadzonych przy Zgromadzeniu Sióstr Zmartwychwstanek.

Od jesieni 1942 roku była w zastępie „Łosi” 4 Warszawskiej Drużynie Harcerek „Knieje”, została przeszkolona jako sanitariuszka i kolporterka prasy podziemnej. Podczas Powstania Warszawskiego strzelec Niżyńska była łączniczką – zapewniała komunikację Śródmieściem i Żoliborzem. Na początku września 1944 roku została sanitariuszką w plutonie „Sad” kompanii „Rudy” Batalionu AK „Zośka”. Jej powstańczy pseudonim pochodził od okrzyku po zasypaniu: „Ratujcie tamte, mnie nic nie jest, ja jestem tylko zakurzona!”

Po upadku Górnego Czerniakowa, 24 września, została, wraz z innymi sanitariuszkami, zamordowana przez Niemców na Woli. Jej domniemane prochy spoczęły na Cmentarzu Powstańców Warszawy.

Imię Krystyny Niżyńskiej „Zakurzonej” przyjął Szpital Ginekologiczno-Położniczy przy ul. Inflanckiej w Warszawie, upamiętnia Ją tablica w stołecznym kościele pw. Św. Stanisława Kostki.

---

Materiały

Krystyna Teresa Niżyńska „Zula”

Tadeusz Maślonkowski ps. „Sosna” urodził się 10 grudnia 1921 roku w Grudziądzu, w rodzinie Feliksa i Alwiny. Przed wojną był członkiem 8 Pomorskiej Drużyny Harcerzy im. Zawiszy Czarnego, nazywanej „Błękitną Ósemką”, uczniem Państwowego Gimnazjum Klasycznego im. Króla Jana III Sobieskiego w Grudziądzu. Podczas okupacji – znalazł się w Warszawie.

Tadeusz Maślonkowski pełnił służbę w Szarych Szeregach, był dowódcą III drużyny w plutonie „Alek” kompanii „Rudy” Batalionu AK „Zośka”.

Podharcmistrz podporucznik Tadeusz Maślankowski „Sosna” poległ 8 sierpnia 1944 roku, próbując nieść pomoc rannemu podczas obrony Cmentarza Ewangelickiego koledze z drużyny – sierżantowi podchorążemu Henrykowi Petryce „Karolowi”.

Obaj polegli spoczęli po wojnie na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach, w kwaterze żołnierzy „Zośki”.

Imieniem Tadeusza Maślankowskiego ps. „Sosna” została nazwana ulica w Jego rodzinnym Grudziądzu. Jego życie i bohaterską śmierć upamiętnia również pomnik, wzniesiony u zbiegu wspomnianej ulicy z ulicą Marszałka Ferdynanda Focha.

---

Materiały

Tadeusz Maślonkowski „Sosna”

Halina Maria Bretsznajder ps. „Olga” urodziła się 7 listopada 1905 roku, w Charkowie, w rodzinie Romualda i Zofii Bretsznajderów. Od 1921 roku należała do ZHP. Ukończyła 8-mioklasowe Gimnazjum Żeńskie Matematyczno-Przyrodnicze Marii Gajl w Radomiu i, w 1928 roku, podjęła pracę jako urzędniczka w Radomskiej Dyrekcji Okręgowej Kolei Państwowych. W 1929 roku, jako podharcmistrzyni, przewodziła III Hufcowi Harcerek w Radomiu, w 1932 została harcmistrzynią, a 3 lata później – komendantką Obszaru Radomskiego w Chorągwi Kieleckiej Harcerek.

Podczas okupacji Halina Bretsznajder pracowała w Biurze Polskiego Czerwonego Krzyża w Radomiu. Jednocześnie, od jesieni 1939 roku, współorganizowała podziemne struktury harcerskie, a od wiosny 1940 roku należała do Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej. Mianowana podporucznikiem, pełniła funkcję zastępczyni komendanta II Oddziału Obwody Radomskiego ZWZ-AK „Jodła”.

Aresztowana przez Niemców 25 września 1942 roku, w biurze PCK – mimo tortur nie wydała nikogo. „Olga” została stracona 15 października – powieszona w publicznej egzekucji, przy ulicy Warszawskiej w Radomiu. Spoczęła, wraz z innymi ofiarami, w zbiorowej mogile w lesie na Firleju.

Upamiętniono Ją na pomniku w miejscu śmierci i na tablicy w radomskim kościele garnizonowym.

---

Materiały

Halina Maria Bretsznajder ps. „Olga”

Janina Cabanówna ps. „Pilica” urodziła się w Petersburgu, 15 października 1915 roku, w rodzinie Stanisława i Wandy Cabanów. Przed wybuchem wojny należała do jednej z drużyn żeńskich, działających w Tomaszowie Mazowieckim, działała w Pogotowiu Harcerek. Podczas okupacji pracowała jako kelnerka w mieszczącym się w Spale kasynie oficerskim Oberkommando Ost na teren Generalnej Guberni, a jednocześnie, wraz z przyrodnią siostrą i kuzynkami – wykonywała zadania wywiadowcze na rzecz Związku Walki Zbrojnej.

Do zadań dziewcząt należało zbieranie wiadomości i składanie meldunków o działaniach Niemców. „Cztery Siostry ze Spały” wsławiły się wykradzeniem planów bunkrów, wznoszonych w pobliskich miejscowościach.

Spalska siatka ZWZ została rozbita przez Niemców 13 października 1941 roku. Siostry zostały zatrzymane w domu rodzinnym Cabanów. Przesłuchiwano Je w Radomiu, Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim, mimo tortur – nie wydały nikogo. Wywiezione do KL Ravensbrück, działały w Tajnej Drużyny Harcerek Starszych „Mury”. 3 października 1942 roku Siostry zostały rozstrzelane przez Niemców. Ich prochy spoczęły na cmentarzu w Fürstenbergu.

Dokonania Sióstr – i Ich ojców – upamiętniono, umieszczając tablicę obok spalskiego Pomnika Leśników i sadząc tam drzewa: cztery brzozy i dwa dęby.

---

Materiały

"WW2 Scout Heroes" - Cztery Siostry ze Spały

Janina Cabanówna „Pilica”

Jerzy Horczak ps. „Wróbel”, urodził się w Wilnie, w roku 1927, w rodzinie Józefa i Marii Horczaków. Dzieciństwo spędził w Kaliszu i w Warszawie. Tutaj działał w harcerstwie, tu ukończył szkołę powszechną. Od 1940 roku uczęszczał do Obowiązkowej Szkoły Zawodowej nr VII – tajnego Gimnazjum im. Tadeusza Rejtana. Wiosną 1941 roku, pod zarzutem pracy podziemnej, Niemcy aresztowali Jego ojca…

Jesienią 1942 roku „Wróbel” został członkiem Szarych Szeregów. Działał w podziemnej 42 Warszawskiej Drużynie Harcerzy, był jednym z sekcyjnych plutonu „Sad” Grup Szturmowych. Uczestniczył w akcjach małego sabotażu oraz w akcji bojowej „Meksyk IV”, od wiosny 1943 roku był magazynierem broni i materiałów wybuchowych „Sadu”. W sierpniu 1943 roku – wsławił się brawurową obroną powierzonego Mu magazynu przed niemiecką policją.

Został aresztowany w Warszawie, w połowie sierpnia 1943 roku. Trafił na Pawiak. Współwięźniowie wspominali, że mężnie znosił kolejne przesłuchania, prowadzone w Alei Szucha. Nie wydał nikogo. Jesienią 1943 roku został zamordowany podczas śledztwa. Nazwisko bohaterskiego harcerza zostało przywołane na tablicy symbolicznej mogiły poległych harcerzy – żołnierzy podziemia, znajdującej się na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach.

---

Materiały

"WW2 Scout Heroes" - Jerzy Horczak

Jerzy Horczak "Wróbel"

Maria Więckowska ps. „Marysia”, urodziła się w Warszawie, 20 kwietnia 1925 roku, w rodzinie inżyniera Aleksandra Więckowskiego i Heleny z Braunsteinów. W 1943 roku ukończyła Żeńskie Gimnazjum Państwowe im. Juliusza Słowackiego w Warszawie – działające wówczas pod przykrywką szkoły zawodowej, i rozpoczęła studia na Wydziale Architektury tajnej Politechniki Warszawskiej. Równocześnie pracowała w jednym ze składów aptecznych i – działała w podziemiu.

W konspiracji pełniła rolę łączniczki-donosicielki w plutonie „Sad” Grup Szturmowych Szarych Szeregów. Do jej zadań należało przenoszenie broni i materiałów wybuchowych, niezbędnych podczas szkolenia i walki. Brała udział w akcjach sabotażowych, dywersyjnych i bojowych.

Podczas Powstania Warszawskiego „Marysia” była jedną z łączniczek plutonu „Sad” kompanii „Rudy” Batalionu AK „Zośka”. Została ciężko ranna 26 sierpnia 1944 roku, podczas walk na Starówce. Przeniesiona do powstańczego szpitala przy ul. Miodowej 23, a 2 września 1944 roku, wraz z wieloma innymi pacjentami – zginęła pod jego gruzami.

Maria Więckowska spoczęła po wojnie u boku innych żołnierzy „Zośki”, na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach. Poruszające pamiątki po Niej – znajdują się w zbiorach Muzeum Harcerstwa w Warszawie.

---

Materiały

"WW2 Scout Heroes" - Maria Więckowska

Maria Więckowska "Marysia"

Tadeusz Zawadzki ps. „Zośka”, „Kajman”, „Kotwicki”, „Lech Pomarańczowy”, „Tadeusz” – urodził się 24 stycznia 1921 roku, w Warszawie, w rodzinie profesora Józefa Zawadzkiego i Leony z Siemieńskich. Od 1933 roku należał do 23 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. Bolesława Chrobrego – słynnej „Pomarańczarni”. W 1939 roku ukończył Państwowe Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie.

W czasie okupacji kontynuował naukę w Państwowej Szkole Budowy Maszyn oraz na Wydziale Chemii tajnej Politechniki Warszawskiej. Na przełomie lat 1939/40 działał w szeregach PLAN-u, a do połowy 1940 roku – w komórce więziennej Związku Walki Zbrojnej. Od wiosny 1941 roku był w Szarych Szeregach i w Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”, a od jesieni 1942 – już jako hufcowy Roju „Centrum” i dowódca warszawskich Grup Szturmowych – w Kedywie Komendy Głównej Armii Krajowej. Był współorganizatorem, uczestnikiem i dowódcą akcji sabotażowych, dywersyjnych i bojowych.

Harcmistrz podporucznik Tadeusz Zawadzki poległ 20 sierpnia 1943 roku, podczas ataku na strażnicę Grenzschutzpolizei w Sieczychach koło Wyszkowa. Spoczął na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach. Jego imię nosi jeden ze stołecznych skwerów, a czyny i śmierć – upamiętniają tablice: w Sieczychach, na murze warszawskiego Domu Profesorów i w auli Politechniki Warszawskiej.

---

Materiały

"WW2 Scout Heroes" - Tadeusz Zawadzki

Tadeusz Zawadzki "Zośka"

Andrzej Romocki ps. „Morro”, „Kuguar Folozof”, urodził się 16 kwietnia 1923 roku, w Warszawie, w rodzinie inżyniera Pawła Romockiego i Jadwigi z Niklewiczów. Przed wojną należał do 21 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. generała Ignacego Prądzyńskiego. W 1941 roku ukończył Męskie Gimnazjum i Liceum Towarzystwa Ziemi Mazowieckiej, zdając tajną maturę, a dwa lata później – podjął studia w tajnej Szkole Głównej Handlowej.

Od 1940 roku działał w organizacji konspiracyjnej PET, której celem było samokształcenie, od 1941 – w Organizacji Małego Sabotażu „Wawer”, a od 1942 – w warszawskich Szarych Szeregach i w Kedywie Komendy Głównej Armii Krajowej. Był współorganizatorem, uczestnikiem i dowódcą podczas akcji sabotażowych, dywersyjnych i bojowych. Dowodził kolejno: drużyną w plutonie „Sad”, II plutonem w kompanii „Rudy” oraz całą kompanią „Rudy” Batalionu AK „Zośka”. „Morro” przeszedł do historii jako najzdolniejszy spośród młodych dowódców Powstania Warszawskiego.

Harcmistrz kapitan Andrzej Romocki „Morro” poległ 15 września 1944 roku, podczas walk na Przyczółku Czerniakowskim. W 1945 roku spoczął na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach.

Jego imię nosi aleja w stołecznym parku Marszałka Edwarda Rydza-Śmigłego, zaś życie i dokonania – przybliża umieszczona tam tablica pamiątkowa.

---

Materiały

"WW2 Scout Heroes" - Andrzej Romocki

Andrzej Romocki "Morro"

Bronisława Anastazja Cabanówna ps. „Mewa” urodziła się w Spale, 20 lutego 1915 roku, w rodzinie Stanisława i Władysławy Cabanów. Przed wybuchem wojny należała do jednej z drużyn żeńskich, działających w Tomaszowie Mazowieckim, działała w Pogotowiu Harcerek. Podczas okupacji pracowała jako kelnerka w mieszczącym się w Spale kasynie oficerskim Oberkommando Ost na teren Generalnej Guberni, a jednocześnie, wraz z przyrodnią siostrą i kuzynkami – wykonywała zadania wywiadowcze na rzecz Związku Walki Zbrojnej.

Do zadań dziewcząt należało zbieranie wiadomości i składanie meldunków o działaniach Niemców. „Cztery Siostry ze Spały” wsławiły się wykradzeniem planów bunkrów, wznoszonych w pobliskich miejscowościach.

Spalska siatka ZWZ została rozbita przez Niemców 13 października 1941 roku. Siostry zostały zatrzymane w domu rodzinnym Cabanów. Przesłuchiwano Je w Radomiu, Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim, mimo tortur – nie wydały nikogo.

Wywiezione do KL Ravensbrück, działały w Tajnej Drużyny Harcerek Starszych „Mury”. 3 października 1942 roku Siostry zostały rozstrzelane przez Niemców. Ich prochy spoczęły na cmentarzu w Fürstenbergu.

Dokonania Sióstr – i Ich ojców – upamiętniono, umieszczając tablicę obok spalskiego Pomnika Leśników i sadząc tam drzewa: cztery brzozy i dwa dęby.

---

Materiały

"WW2 Scout Heroes" - Cztery Siostry ze Spały

Bronisława Anastazja Cabanówna „Mewa”

Halina Poborcówna ps. „Zorza” urodziła się w Warszawie, 2 kwietnia 1921 roku, w rodzinie Leonarda Poborca i Teofilii z Wójcików. Przed wybuchem wojny należała do jednej z drużyn żeńskich, działających w Tomaszowie Mazowieckim, działała w Pogotowiu Harcerek. Podczas okupacji pracowała jako kelnerka w mieszczącym się w Spale kasynie oficerskim Oberkommando Ost na teren Generalnej Guberni, a jednocześnie, wraz z siostrą i kuzynkami – wykonywała zadania wywiadowcze na rzecz Związku Walki Zbrojnej.

Do zadań dziewcząt należało zbieranie wiadomości i składanie meldunków o działaniach Niemców. „Cztery Siostry ze Spały” wsławiły się wykradzeniem planów bunkrów, wznoszonych w pobliskich m iejscowościach.

Spalska siatka ZWZ została rozbita przez Niemców 13 października 1941 roku. Siostry zostały zatrzymane w domu rodzinnym Cabanów. Przesłuchiwano Je w Radomiu, Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim, mimo tortur – nie wydały nikogo.

Wywiezione do KL Ravensbrück, działały w Tajnej Drużyny Harcerek Starszych „Mury”. 3 października 1942 roku Siostry zostały rozstrzelane przez Niemców. Ich prochy spoczęły na cmentarzu w Fürstenbergu.

Dokonania Sióstr – i Ich ojców – upamiętniono, umieszczając tablicę obok spalskiego Pomnika Leśników i sadząc tam drzewa: cztery brzozy i dwa dęby.

---

Materiały

"WW2 Scout Heroes" - Cztery Siostry ze Spały

Halina Poborcówna „Zorza”

Irena Poborcówna ps. „Wrzos” urodziła się w Skierniewicach, 23 września 1918 roku, w rodzinie Leonarda Poborca i Teofilii z Wójcików. Przed wybuchem wojny należała do jednej z drużyn żeńskich, działających w Tomaszowie Mazowieckim, działała w Pogotowiu Harcerek. Podczas okupacji pracowała jako biuralistka w administracji niemieckiej na terenie Spały, a jednocześnie, wraz z siostrą i kuzynkami – wykonywała zadania wywiadowcze na rzecz Związku Walki Zbrojnej.

Do zadań dziewcząt należało zbieranie wiadomości i składanie meldunków o działaniach Niemców. „Cztery Siostry ze Spały” wsławiły się wykradzeniem planów bunkrów, wznoszonych w pobliskich miejscowościach.

Spalska siatka ZWZ została rozbita przez Niemców 13 października 1941 roku. Siostry zostały zatrzymane w domu rodzinnym Cabanów. Przesłuchiwano Je w Radomiu, Łodzi i Piotrkowie Trybunalskim, mimo tortur – nie wydały nikogo.

Wywiezione do KL Ravensbrück, działały w Tajnej Drużyny Harcerek Starszych „Mury”. 3 października 1942 roku Siostry zostały rozstrzelane przez Niemców. Ich prochy spoczęły na cmentarzu w Fürstenbergu.

Dokonania Sióstr – i Ich ojców – upamiętniono, umieszczając tablicę obok spalskiego Pomnika Leśników i sadząc tam drzewa: cztery brzozy i dwa dęby.

---

Materiały

"WW2 Scout Heroes" - Cztery Siostry ze Spały

Irena Poborcówna „Wrzos”

Jerzy Janc ps. „Walerian” urodził się 15 kwietnia 1927 roku w Radomsku, w rodzinie Jana i Marianny z Zielińskich. Przed wojną był zastępowym w 146 Mazowieckiej Drużynie Harcerzy. Ukończył Szkołę Powszechną we Włochach, zdał egzamin do Gimnazjum i Liceum im. Stanisława Staszica w Warszawie. Podczas okupacji kontynuował naukę na tajnych kompletach, uczestniczył również w kursach, zorganizowanych przez PCK i OSP.

Jesienią 1941 roku zorganizował konspiracyjny zastęp, a od wiosny 1942 roku pełnił służbę w Szarych Szeregach. Założony przez Niego zastęp rozrósł się w drużynę „Zawiszy”. Wiosną 1943 roku powstał samodzielny Rój „Włochy”, skupiający 5 drużyn, a w marcu 1944 roku – liczący 12 drużyn Proporzec „Victoria”, kierowany przez niespełna 16-letniego podharcmistrza, kaprala podchorążego „Waleriana” – absolwenta „Szkoły za Lasem” i „Agrykoli”. Harcerze prowadzili nasłuch radiowy, brali udział w kolportażu prasy podziemnej i małym sabotażu, nieśli pomoc ludności wysiedlanej z Warszawy.

16 września 1944 roku Jerzy Janc został wywieziony do KL Auschwitz wraz z blisko 5 000 mieszkańców Włoch. Zmarł z wycieńczenia w KL Flossenbürg, 22 kwietnia 1945 roku. O Jego życiu i dokonaniach przypomina tablica, umieszczona w stołecznym kościele pw. Św. Teresy od Dzieciątka Jezus.

---

Materiały

Jerzy Janc „Walerian”

Tadeusz Kifer ps. „Kruszynka” urodził się 20 marca 1922 roku w Czechowicach k. Warszawy, w rodzinie Jana i Aleksandry z Kifferów. Był członkiem 2 Warszawskiej Drużyny Harcerzy, absolwentem Gimnazjum Męskiego Towarzystwa im. Jana Zamoyskiego w Warszawie. We wrześniu 1939 roku został ranny podczas walk z Niemcami. Po wyzdrowieniu wstąpił do Korpusu Ochotniczej Straży Pożarnej.

Od wiosny 1940 roku należał do Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej, był podchorążym. Uczestniczył w kolportażu prasy podziemnej, prowadził nasłuch radiowy, zorganizował konspiracyjny magazyn broni. Brał udział w akcjach sabotażowych i dywersyjnych na terenie Ursusa oraz Warszawy: zrywaniu hitlerowskich flag, rozkręcaniu torów kolejowych, podpalaniu transportów wojskowych, jadących na front wschodni.

1 października 1942 roku, na skutek donosu, został aresztowany wraz z siostrą i matką. Trafił na Pawiak, skąd, po brutalnym śledztwie, podczas którego nie wydał nikogo, został wywieziony 18 listopada do KL Auschwitz. Zginął w obozie 9 grudnia 1942 roku.

Został upamiętniony na warszawskim Cmentarzu Wojskowym na Powązkach i w Muzeum Więzienia Pawiak, Jego imię nosi rondo u zbiegu stołecznych ulic: T. Kościuszki i Cierlickiej.

---

Materiały

Tadeusz Kifer ps. „Kruszynka”

Julian Skarżyński ps. „Balilla” urodził się w Czubinie koło Milanówka, 16 maja 1922 roku, w rodzinie Jana Skarżyńskiego i Reginy z Siemaszków. Przed wybuchem wojny był uczniem Męskiego Gimnazjum i Liceum Towarzystwa Ziemi Mazowieckiej, należał do 21 Warszawskiej Drużyny Harcerzy im. generała Ignacego Prądzyńskiego. Jako ćwik – uczestniczył w V Jamboree, zorganizowanym w 1937 roku w miejscowości Vogelenzang w Holandii. We wrześniu 1939 roku, wraz z innymi harcerzami opuścił Warszawę, by powrócić do miasta w pierwszych dniach października.

Od początku okupacji utrzymywał kontakt z kolegami z 21 WDH. Po zdaniu podziemnej matury, rozpoczął naukę na Wydziale Mechanicznym Państwowej Szkoły Budowy Maszyn. Od 1941/42 roku należał Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej, był żołnierzem 1 Dywizjonu Artylerii Konnej im. generała Józefa Bema. Uczestniczył w szkoleniach konspiracyjnych i w transporcie broni.

Do powstania przystąpił jako kapral z cenzusem, był celowniczym erkaemu. Walczył na Czerniakowie, gdzie wsławił się „uciszeniem” dwóch wrogich bunkrów. Został śmiertelnie ranny wieczorem, 1 sierpnia 1944 roku.

Po wojnie spoczął na Cmentarzu Wojskowym na warszawskich Powązkach, a w miejscu walki Jego oddziału – stanął pamiątkowy głaz ku czci poległych powstańców Zgrupowania AK „Bem”.

---

Materiały

Julian Skarżyński ps. „Balilla”