Konserwacja sztandaru 76 Zagłębiowskiej Drużyny Harcerzy im. ks. Józefa Poniatowskiego w Zagórzu

Prace konserwatorskie wykonano dzięki dofinansowaniu ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego pochodzących z Funduszu Promocji Kultury - państwowego funduszu celowego, otrzymanego w ramach programu "WSPIERANIE DZIAŁAŃ MUZEALNYCH 2022" na realizację zadania pt. "Tkanina zabytkowa i malarstwo - konserwacja harcerskich sztandarów z okresu dwudziestolecia międzywojennego".

Po więcej informacji kliknij poniżej

DANE:

Tytuł: Sztandar 76 Zagłębiowskiej Drużyny Harcerzy im. ks. Józefa Poniatowskiego w Zagórzu

Twórca: Kulesza Henryk, Woźniczkowa Eleonora, Guzikowa Maria, Guzikowa Teodozja

Miejsce powstania: Zagórze

Data powstania: 1946

Rodzaj: sztandar organizacyjny

Tworzywo: nici bawełniane, płótno białe i czerwone uszlachetniane, jedwab, frędzle jedwabne, koronka

Technika: szycie, aplikacja, malarstwo

Wymiary:103 cm x 117 cm, frędzle 14 cm

Sygnatury i napisy: I strona: ŚW. JERZY / PATRONIE HARCERZY / MÓDL SIĘ ZA NAMI"; II strona: "Z.H.P. 76 ZAGŁĘBIOWSKA / DRUŻYNA / HARCERZY / IM. KS. JÓZEFA PONIATOWSKIEGO / W ZAGÓRZU"

Nr identyfikacyjny: MH/329/ZG

Dział: Zbiory Główne

Właściciel: Muzeum Harcerstwa w Warszawie

Słowa kluczowe: 76 Zagłębiowska Drużyna Harcerzy im. ks. Józefa Poniatowskiego w Zagórzu; Zagórze; Drużyna Męska; Św. Jerzy, Kulesza Henryk, Woźniczkowa Eleonora, Guzikowa Maria, Guzikowa Teodozja

Opis: Sztandar (płat) dwustronny wykonany z płótna, układ wzoru prostopadły do drzewca. Płat z trzech stron obszyty białą frędzlą o wys. 14 cm. Mocowanie do drzewca przy pomocy dziewięciu doszytych jedwabnych wstążek. W każdym rogu umocowany jedwabny chwost. Prawa strona: białe płótno z aplikowanym z każdej strony 2,5 cm od brzegu wąskim paskiem (3 cm) czerwonej tkaniny (taką jak rewers). Centralnie umieszczony obraz olejny o wym. 75 cm x 66 cm przedstawiający św. Jerzego na białym koniu z kopytami uniesionymi nad smokiem. Obraz obszyty dookoła koronką o szer. 3 cm jasnożółtą we wzory kwiatowe. Dookoła obrazu napis wykonany odręcznie złotą farbą: "ŚW. JERZY / PATRONIE HARCERZY / MÓDL SIĘ ZA NAMI". Lewa strona: czerwona tkanina z aplikowanym z każdej strony 2,5 cm wąskim paskiem (3 cm) białej tkaniny (płótno z awersu).Centralnie namalowany krzyż harcerski wykonany srebrną i złotą farbą (okrąg, lilijka, wieńce). Dookoła krzyża po kwadracie napis wykonany odręcznie srebrną farbą: "Z.H.P. 76 ZAGŁĘBIOWSKA / DRUŻYNA / HARCERZY / IM. KS. JÓZEFA PONIATOWSKIEGO / W ZAGÓRZU"

Historia: Wykonanie sztandaru 76 Zagłębiowskiej Drużyny Harcerzy im. ks. Józefa Poniatowskiego w Zagórzu zajęło zaledwie 3 dni: od 6 do 8 czerwca 1946 r. Jego projektantem i twórcą był ówczesny drużynowy 76 ZDH - HR Zdzisław Henryk Kulesza, pracujący przy pomocy Eleonory Woźniczkowej, jej syna Jerzego, Marii Guzikowej i jej córki Teodozji. Obraz, naszyty na płat, wedle sygnatury autora jest jednak starszy - najprawdopodobniej został ukończony 5 marca 1939 r. Pierwotnie zbyt duży wizerunek patrona harcerzy, został przycięty do rozmiaru dobrze komponującego się z całością płata. Fragment tła obrazu z widokiem zamku, który twórcy sztandaru uznali za wart zachowania, został wycięty, umiejętnie dopasowany do całości i doszyty na maszynie. Sztandar nie posłużył drużynie z Zagóra zbyt długo... Zapewne już w 1949 r. został ukryty przed ówczesnymi władzami i w ten sposób - uchroniony przed konfiskatą. O sposobie i co najmniej jednym z miejsc jego zdeponowania mogą świadczyć ślady ciasnego złożenia - liczne załamania, przetarcia i ubytki tkanin, jak również znaczne uszkodzenia warstwy malarskiej oraz silne zabrudzenie kurzem i fragmentami zboża, stwierdzone podczas oględzin. W 2017 r. płat został odnaleziony na terenie kościoła pw. św. Joachima w Sosnowcu przez ówczesnego proboszcza tamtejszej parafii i za pośrednictwem dh. Alicji Chorąży przekazany do Muzeum Harcerstwa w Warszawie.

Prace konserwatorskie zrealizowane przy obrazie Świętego Jerzego:
1. Dokumentacja fotograficzna obiektu przed wykonaniem zabiegów konserwatorskich
2. Odkurzenie powierzchni lica i odwrocia
3. Prostowanie deformacji płótna na stole niskociśnieniowym
4. Miejscowe podklejenie warstwy malarskiej w miejscach słabej adhezji do podłoża
5. Mechaniczne oczyszczenie powierzchni odwrocia
6. Usunięcie ekskrementów owadzich, metodą rozpuszczalnikowo - mechaniczną, rozmiękczanie mieszanką rozpuszczalnikową
7. Reperacje lokalne - sklejenie uszkodzeń płótna oraz uzupełnienie ubytku wstawką z płótna lnianego
8. Oczyszczanie warstwy malarskiej z powierzchniowych zabrudzeń - mieszanka rozpuszczalnikowa
9. Ostateczne usunięcie deformacji - prostowanie obiektu na stole niskociśnieniowym
10. Impregnacja powierzchni płótna wypełniaczem akrylowym w miejscach ubytków warstwy malarskiej - miejscowo - duży ubytek w rejonie przednich nóg konia
11. Werniksowanie, werniks retuszerski
12. Retusz ubytków - naśladowczy, oraz scalenie kolorystyczne obrazu farbami Maimeri, Karmański na bazie żywicy damarowej
13. Rekonstrukcja malarska dużego ubytku w obrębie przednich końskich nóg farbami Maimeri, Karmański na bazie żywicy damarowej
14. Werniksowanie, werniks końcowy satynowy Windsor & Newton

Prace konserwatorskie zrealizowane przy tkaninie:
1. Wykonano dokumentację fotograficzną i opisową przed konserwacją
2. Wstępnie rozpoznano budowę obiektu i zrobiono analizę stanu zachowania
3. Następnie przystąpiono do demontażu obiektu: odłączono obraz olejny i koronki. W trakcie tej czynności ujawnił się wsunięty między płótno a obraz fragment dolnej części obrazu o wym. 13 x 4,5 cm z napisem wykonanym odręcznie na odwrociu: Zagórz 6, 7, 8 VI 1946 r. Sztandar 76. Z.D.H Projektował i wykonał przy pomocy pełnej poświęcenia Woźniczkowej Eleonory i jej syna Jerzego, Guziczkowej Marii i jej córki Teodozji, Zdzisław Henryk Kulesza H.R. (drużynowy)
4. Rozdzielono płaty
5. Odpruto paski aplikacji (próby wykazały możliwość zabrudzenia)
6. Odłączono frędzle i chwosty
7. Ze względu na bardzo duże zabrudzenie tkanin wybrano metodę wielokrotnego prania w roztworze wodnym Preteponu G
8. Plamy usuwano stosując różne środki chemiczne, a następnie suszono płaty na flaneli stabilizując je
9. Ubytki w obu płatach zlikwidowano poprzez podklejenie odpowiednich łatek na podłożu z krepeliny, klejem metylocelulozą, inne likwidowano kładąc płasko nitkę (w rewersie). Przetarcia w rewersie zlikwidowano punktowniem farbą do tkanin firmy "dr. Granosik - Wytwórnia Chemiczna"
10. Napisy uzupełniono farbą do tkanin Polycolor nr 003 (srebrna) i nr 148 (złota), mało czytelny krzyż harcerski na czerwonej tkaninie odtworzono farbami Polycolor nr 003 (srebrna) i nr 148 (złota)
11. Koronkę wyprano w płatkach mydlanych, a następnie suszono płasko na flaneli, uzupełniono ubytki odpowiednio dobraną nitką
12. Frędzle (bardzo brudne) prano kilkakrotnie w roztworze wodnym Preteponu G, uzupełniono ubytki (skręty) i suszono stabilizując je
13. Chwosty prano kilkakrotnie, po wyschnięciu rozczesano i podcięto wystające końcówki
14. Obraz po konserwacji wszyto na miejsce wraz z koronką
15. Oba płaty zszyto maszyną do szycia wraz z frędzlami i chwostami zgodnie z pierwotną techniką wykonania
16. Tasiemki do wiązania rozprasowano, podcinając wystające nitki
17. Wykonano zdjęcia obiektu po konserwacji