Ułatwienia dostępu

Jak pisać biogramy

Druhny i Druhowie!

   Zachęcamy do współtworzenia kolejnych tomów Harcerskiego Słownika Biograficznego, wydawanego od kilku lat przez Muzeum Harcerstwa. Dotychczas ukazały się dwa tomy, zawierające ok. 200 biogramów wybitnych harcerek i harcerzy. Gotowy do druku jest także trzeci tom, a w lutym rozpoczęliśmy prace nad tomem czwartym. Słownik wydawany jest w tzw. systemie holenderski, każdy tom zawiera nazwiska od A do Z. Zapoznajcie się z regulaminem słownika, może w Waszym środowisku są osoby, o których pamięć warto zachować. Zgłoszenia osób ? kandydatów do HSB prosimy nadsyłać wraz z zarysem biogramu na adres Muzeum Harcerstwa, meilem, pocztą lub osobiście z podaniem autora biogramu. Czekamy na Wasze zgłoszenia. Wszystkie propozycje przedstawimy Radzie Redakcyjnej do akceptacji.


Czuwaj!
hm. Katarzyna Traczyk
Dyrektor Muzeum Harcerstwa



JAK PISAĆ BIOGRAMY

1. Kryteria doboru postaci
Ustalenie jednego lub nawet kilku sztywnych kryteriów dla postaci mających znaleźć się w słowniku nie wydaje się możliwe. Dlatego proponuje się pozostawienie decyzji o kwalifikacji postaci, jak i samego biogramu, do kompetencji Rady Redakcyjnej. Trudno ograniczać w jakiś sposób inwencję autorów, jednak chcielibyśmy, aby w pierwszej kolejności zostały opracowane i opublikowane biogramy osób, których dorobek w pracy harcerskiej ma charakter ponadregionalny, a więc osób, które przyczyniły się do powstania i rozwoju harcerstwa, bądź wniosły istotny wkład w działalność ZHP.

2. Źródła informacji
Autorzy winni uwzględnić w miarę możliwości wszelkie źródła zawierające informacje o postaci, będącej tematem opracowania. W pierwszej kolejności należy wykorzystać słowniki, zwłaszcza biograficzne, encyklopedie i opracowania odnoszące się do danego regionu i okresu, w którym była czynna. Następnie uwzględnić opublikowane wspomnienia dotyczące postaci. O ile to możliwe uzyskać dostęp i uzupełnić oraz zweryfikować już posiadane informacje, korzystając z dokumentów osobistych takich jak życiorys, ankiety personalne (w zakładzie pracy lub komendzie harcerskie), legitymacje, zwłaszcza harcerskie (w posiadaniu rodzin lub w zbiorach harcerskich), dokumenty harcerskich ? rozkazy komend, sprawozdania i in., dokumenty przedkładane w trakcie weryfikacji, np. znajdujących się w archiwach Stowarzyszenia Szarych Szeregów. Istnieje także możliwość odszukania pewnych danych w archiwach państwowych, urzędach stanu cywilnego, urzędach parafialnych, wreszcie zarządach cmentarzy. Z kolei uzupełniających informacji mogą dostarczyć artykuły lub wzmianki w prasie codziennej, zwłaszcza zaś wspomnienia pośmiertne i nekrologi. Jeśli to możliwe, należy nawiązać kontakt z rodziną, aby materiał przejrzała, uzupełniła i zapobiegła błędom. To samo odnosi się do bliskich współpracowników i przyjaciół opisywanej osoby.

3. Struktura biogramu
Istotną sprawą jest, aby wszystkie biogramy miały podobną strukturę. Biogram powinien składać się z następujących części: hasła, opisu bieg życia postaci oraz wykazu dokumentacji.
Hasło zawiera nazwisko, imię (imiona), pseudonimy, nazwiska używane, daty ramowe (lata) życia oraz określenie zawodu (w przypadkach wojskowych i członków organizacji konspiracyjnych także stopień wojskowy) oraz stopień instruktorski (harcerski). W przypadku zmiany nazwiska postać zostanie uwzględniona pod tym nazwiskiem, pod którym była w harcerstwie bardziej znana.
Bieg życia. Należy uwzględnić w nim w miarę możliwości takie dane, jak:
a) Dzień, miesiąc i miejsce urodzenia. Przy mniej znanych miejscowościach obowiązuje bliższe określenie ich położenia geograficznego lub przynależności administracyjnej (wg podziału administracyjnego współczesnego danej postaci).
b) W wypadku pokrewieństwa z ogólnie znanymi postaciami historycznymi lub osobami szczególnie zasłużonymi dla Polski (udział w powstaniach, wybitne osiągnięcia w pracy) należy także to zaznaczyć.
c) Rodziców, tzn. imię ojca, lata życia i wykształcenie lub zawód (stanowisko) oraz imię i nazwisko panieńskie matki, lata życia (przy kobietach pracujących także zawód), ewentualne wzmianki o rodzeństwie (dane jak przy rodzicach, także nazwiska sióstr po mężu, miejscowość zamieszkania).
d) Wychowanie i wykształcenie (ukończone szkoły, zdobyte uprawnienia zawodowe).
e) Działalność w harcerstwie i związki z organizacją. Z uwagi na fakt, że HSB odnosi się do działalności harcerskiej należy opisać jak najbardziej szczegółowo służbę harcerską postaci oraz zaznaczyć jej wpływ na życie organizacji oraz ew. związki przynależności do organizacji z późniejszą działalnością poza ZHP.
f) Działalność zawodową i społeczną, funkcje, stanowiska i twórczość danej osoby, w miarę potrzeby i możności stan majątkowy, ważniejsze zmiany miejsca pobytu, ważniejsze nagrody i odznaczenia, podstawowe fakty z życia osobistego, zwłaszcza te, które miały wpływ na działalność publiczną.
g) Dokładną datę i miejsce śmierci oraz ewentualnie miejsce pochowania, warto zaznaczyć, czy pogrzeb miał charakter harcerski.
h) Obchody pośmiertne i formy utrwalenia pamięci po zmarłym ? pomniki, tablice, obchody rocznicowe, zloty, przyjmowanie przez instytucje i jednostki harcerskie noszące imię opisywanej osoby jako patrona.
i) Datę lub rok zawarcia związku małżeńskiego, imię, nazwisko, lata życia lub rok urodzenia (w przypadku żyjących) wykształcenie lub zawód żony lub męża.
j) Imiona dzieci, lata urodzenia i ew. śmierci, nazwiska córek po mężu, określenie ich wykształcenia lub zawodu, miejscowości zamieszkania oraz ew. stopień instruktorski.
k) Należy się powstrzymywać od zbyt szczegółowych informacji o żyjących jeszcze członkach rodziny.
l) W życiorysach artystów należy podać, gdzie obecnie znajdują się ich ważniejsze dzieła lub większe tychże zespoły. To samo dotyczy nie ogłoszonej drukiem spuścizny literatów, uczonych, pamiętnikarzy itd.

3. D o k u m e n t a c j a składa się z części bibliograficznej, wskazówek archiwalnych i rękopiśmienniczych oraz wymienienia osób żyjących, od których uzyskano informacje.
a) Bibliografia zawiera opracowania, wydawnictwa źródłowe i wzmianki prasowe, które stanowią podstawę dokumentacyjną życiorysu. Należy unikać podawania różnych pozycji, które przynoszą tę samą informację. Jeśli istnieje publikacja, gdzie znajduje się główny spis literatury i źródeł dotyczących danej osoby, należy to zaznaczyć w nawiasie: [bibliogr.] W wypadkach tych wystarczy podać podstawowe prace dawniejsze oraz wybór ważniejszych pozycji nowszych i pominiętych w istniejącej bibliografii.

4. Sposób opracowania życiorysu
a) Bieg życia należy w zasadzie przedstawić chronologicznie. Można jednak zastosować inną konstrukcję, o ile posłuży ona do wydobycia wyraźniejszej sylwety danej osoby. Odnosi się to zwłaszcza do życiorysów osób o równoczesnej wielostronnej działalności (naukowej, artystycznej, politycznej itp.)
b) Najważniejsze fakty należy datować dokładnie (dzień, miesiąc, rok), przy mniej ważnych wystarczy podać rok, ewentualnie miesiąc i rok.
c) W życiorysach należy trzymać się zawsze stylu rzeczowej informacji.
d) Tytuły ważniejszych prac, np. dział naukowych, literackich, artystycznych czy ról aktorskich, powinny być wymienione w toku życiorysu i powiązane z jego przebiegiem, a nie wyodrębnione w rodzaj bibliograficznego zestawienia. Przy tytułach prac należy podawać w nawiasie miejsce i rok wydania; przy powołanych w tekście artykułach ? tytuły wydawnictw lub czasopism, w których zostały ogłoszone, następnie rok, natomiast notkę bibliograficzną zawierającą tom, numer, zeszyt itp. zamieścić w dokumentacji.
e) W życiorysach twórców kultury należy podać charakterystykę ich dorobku.
f) Nazwy obcych miejscowości należy podawać w przyjętej wersji polskiej (jeśli takową posiadały). Miejscowości, których nazwa ulegała zmianie, należy w zasadzie podawać w brzmieniu ówczesnym, a w miarę potrzeby i obecnym. W wypadku form obocznych należy je podać w nawiasie. Jeżeli zachodzi potrzeba powołania się na podział administracyjny, należy stosować podział współczesny danej osobie.
g) Przy nazwiskach po raz pierwszy wzmiankowanych w tekście autor powinien podawać imiona w pełnym brzmieniu, z wyjątkiem osób powszechnie znanych (np. Piłsudski). Decyzję skreślenia imienia lub zastąpienia go inicjałem pozostawia się Redakcji.
h) Należy stosować tylko powszechnie znane i stosowane skróty. Nie należy stosować innych skrótów, zwłaszcza literowych; można je stosować jedynie w razie powtarzania się danej nazwy w tekście artykułu.
i) Autor artykułu posługując się cytatem (co należy stosować oględnie i oszczędnie), powinien zaznaczyć w dokumentacji przy pozycji, z której został on wyjęty: [cytat].
j) Artykuły powinny być napisane zwięźle, bez frazeologii. Podstawowym postulatem jest oszczędność słowa. Należy unikać czasu teraźniejszego. Zdania powinny być pełne.

5. Porządek i sposób układania wskazówek umieszczonych w dokumentacji
a) W dokumentacji należy podawać wskazówki: a) bibliograficzne, b) archiwalne i rękopiśmiennicze, c) informacje zaczerpnięte przez autora od osób żyjących.
Wskazówki bibliograficzne należy podawać w układzie alfabetycznym
b) Wymieniając archiwalia i źródła rękopiśmiennicze, należy na początku podać nazwę danego archiwum czy biblioteki, następnie nazwę zespołu, sygnaturę rękopisu oraz stronę lub informację: npg (niepaginowana).
c) Podając strony rękopisów, należy się ograniczać do wzmianek o istotnym znaczeniu i stanowiących podstawy ustaleń autora.
d) Przy informacjach od osób żyjących należy wskazać imię i nazwisko informatora (z zaznaczeniem pokrewieństwa z daną postacią lub okoliczności jej poznania, np. towarzysz broni).
1. Przyjęte zasady opisu bibliograficznego.
a) Druki zwarte: nazwisko autora, inicjał imienia, tytuł pracy (bez podtytułu), miejsce i rok wydania, tom i strony (tylko w przypadku braku indeksu nazwisk). Tomy oznacza się cyfrą rzymską po literze t., strony ? arabską po literze s. (przykład: Błażejewski W., Z dziejów harcerstwa polskiego, Warszawa 1985, s. 151).
b) Rozprawy w pracach zbiorowych: nazwisko autora, inicjał imienia, tytuł rozprawy, po przecinku litera w:, tytuł pracy zbiorowej, miejsce i rok wydania, strony (przykład: Grodecka E., Eleusis w: Geneza harcerstwa [red.] Miszczuk M., Warszawa 1985, s. 31).
Podobnie cytuje się rozprawy zamieszczone w wydawnictwach ciągłych i czasopismach, z tym, że nie podaje się w:, zaś człony tytułów wydawnictw ciągłych należy pisać dużymi literami (w przypadku czasopism także w cudzysłowie), a przed rokiem wydania należy podać cyfrą rzymską kolejny tom wydawnictwa (T.) lub rocznik czasopisma (R.), po nim zeszyt (numer) i stronę cyfrą arabską (przykład: Kołodziejczyk B., Szkolenie sanitarne harcerek w okupowanym Kieleckiem, ?Przegląd lekarski?, R:XLII:1985, nr 1, s. 67).
c) Wydawnictwa źródłowe cytuje się pod hasłem rzeczowym (w wyjątkiem pamiętników, wspomnień opatrzonych nazwiskiem autora itp.). Reszta opisu jak przy opracowaniach (przykład: Kopiec wspomnień, Kraków 1964).
d) Przy pozycjach zaopatrzonych w indeks nazw osobowych stron nie podaje się. Jeśli książka nie ma indeksu, to podajemy jedynie te strony, które przynoszą wzmianki o istotnym znaczeniu i stanowią podstawę informacji autora życiorysu.
e) Jedną pozycję od drugiej należy oddzielać średnikiem, poszczególne grupy wskazówek bibliograficznych oddziela się pauzą.
4.
Redakcja prosi o udostępnienie zdjęcia postaci. Najlepiej jeśli byłoby to zdjęcie typu tzw. wizytowego lub legitymacyjnego z okresu aktywnej działalności harcerskiej, dobrze jeśli byłoby to zdjęcie w mundurze. Ew. prosimy o kilka zdjęć do wyboru. Zwrot gwarantowany.

5. Oświadczenie. Autorzy proszeni są o załączenie oświadczeń o następującej treści:
Wyrażam zgodę na publikację opracowanego przez mnie biogramu oraz opracowanie redakcyjne tekstu. Rezygnuję z honorarium autorskiego z tytułu wydania go drukiem.

 

Opracował: hm. Janusz Wojtycza

Please publish modules in offcanvas position.